Ελληνικά χριστουγεννιάτικα έθιμα και τι συμβολίζουν!

Booking.com


Το χριστουγεννιάτικο καραβάκι
Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ένα ξενόφερτο έθιμο που ήρθε στην Ελλάδα από την εποχή του Όθωνα. Στα ελληνικά σπίτια, όμως, άρχισε να μπαίνει πολύ αργότερα. Μέχρι τότε, το παραδοσιακό στολισμένο καραβάκι ήταν αυτό που στόλιζαν οι Έλληνες τις γιορτές. Πώς προέκυψε όμως; Σύμφωνα με το Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας, ως κατ’ εξοχήν ναυτικός λαός, το καραβάκι των Χριστουγέννων συνηθιζόταν σε παραθαλάσσιες περιοχές. Όταν τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα, το έπαιρναν μαζί τους και οι νοικοκυρές το γέμιζαν με κουραμπιέδες και άλλα παραδοσιακά γλυκά για να τα φιλέψουν. Το καραβάκι, όμως, αν και πολύ όμορφο και ιδιαίτερο, ταυτίστηκε με τον χωρισμό των ναυτικών από τις οικογένειές τους και άφηνε μια γλυκόπικρη αίσθηση. Σταδιακά, το δέντρο, ως σύμβολο ζωής… κέρδισε και εκτόπισε το ελληνικό καραβάκι το οποίο σιγά- σιγά ξεχάστηκε.
Το σπάσιμο του ροδιού
Με το που έρθει ο καινούριος χρόνος, το σπάσιμο του ροδιού είναι η πρώτη κίνηση που κάνουμε για να είναι καλότυχο το σπίτι μας. Πώς συνδέθηκε όμως το ρόδι με αυτό το έθιμο; Το συγκεκριμένο φρούτο συμβόλιζε πάντα την ευφορία και τη γονιμότητα. Ο λόγος που το σπάμε είναι για να διασκορπιστούν οι σπόροι και η καλοτυχία του στην οικογένεια και το σπίτι μας. Συνηθιζόταν μάλιστα να το δίνουν στα παιδιά για ακόμα περισσότερη τύχη λόγω της αθωότητάς τους. Μας αρέσει πολύ αυτό το έθιμο και το τηρούμε ακόμα, όμως καλού- κακού εσείς βάλτε το ρόδι σε μια πλαστική σακούλα όταν το σπάσετε- δεν χρειάζεται να έχετε να καθαρίζετε και αυτό τις χριστουγεννιάτικες διακοπές!
Το χριστόψωμο
Έχουμε συνδέσει τα Χριστούγεννα με τους κουραμπιέδες, τα μελομακάρονα, τις δίπλες και τη βασιλόπιτα. Όμως, παλιά οι νοικοκυρές συνήθιζαν να φτιάχνουν το παραδοσιακό χριστόψωμο τις παραμονές των Χριστουγέννων. Η διαφορά με το κλασικό ψωμί ήταν το σχήμα του (ήταν στρογγυλό) και τα σχέδιά του. Εκτός από τον σταυρό από ζυμάρι που κοσμούσε το ψωμί στη μέση, οι γυναίκες το διακοσμούσαν με διάφορα σχέδια και φυσικά το αφιέρωναν στη γέννηση του Χριστού.
Η βασιλόπιτα
Σύμφωνα με την παράδοση, υπεύθυνος για την βασιλόπιτα ήταν ο γνωστός σε όλους μας Μέγας Βασίλειος από την Καισαρεία ο οποίος βρήκε ένα τέχνασμα για να μοιράσει χρήματα στους φτωχούς: έκρυψε νομίσματα μέσα σε πίτες και τους τις προσέφερε. Έτσι, λοιπόν, εξηγείται και το φλουρί που βάζουμε ακόμα μέσα για να κερδίσει ο ένας και μοναδικός τυχερός. Μπορεί να την έχουμε συνηθίσει σαν γλυκό και να την απολαμβάνουμε από το πρωί της Πρωτοχρονιάς (φυσικά αν έχει περισσέψει από το βράδυ) με τον καφέ μας, όμως σε κάποια μέρη της Ελλάδας και κυρίως στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία είναι κρεατόπιτα ή τυρόπιτα. Μήπως να δοκιμάσουμε την αλμυρή εκδοχή της φέτος;
Χριστόξυλο, Η φωτιά που καίει μέχρι τα Φώτα
Κάπου στη βόρεια Ελλάδα, στα χωριά της Μακεδονίας, ο νοικοκύρης τις παραμονές των γιορτών αναζητά και διαλέγει το πιο όμορφο, γερό και χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά, το λεγόμενο Χριστόξυλο. Σύμφωνα με τη παράδοση, καθώς καίγεται το Χριστόξυλο ο Χριστός ζεσταίνεται στη κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ.
Το έθιμο αυτό είναι αφιερωμένο και στους καλικάντζαρους, οι οποίοι σύμφωνα με τον μύθο ζουν στα έγκατα της γης και την πριονίζουν! Τις μέρες των Χριστουγέννων, όμως, ανεβαίνουν στη γη για να ξεκουραστούν και για να μας… ταλαιπωρήσουν. Το έθιμο αυτό θέλει τη φωτιά να μένει αναμμένη από τις 24 Δεκεμβρίου μέχρι τις 6 Ιανουαρίου (την ημέρα της γιορτής των Φώτων), έτσι ώστε οι καλικάντζαροι να μένουν μακριά γιατί… την φοβούνται.
Οι Καλικάντζαροι
Σύμφωνα με την ελληνική εκδοχή του μύθου για τα κακά πνεύματα, ο κόσμος μας συνδέεται με τον κάτω κόσμο μέσω ενός δέντρου. Τα κακά πνεύματα, οι καλικάντζαροι, ζουν κάτω από το δέντρο, ψάχνοντας να βρουν διαφυγή για τον έξω κόσμο. Καταφέρνουν να το κάνουν κατά τη διάρκεια των Δώδεκα Ημερών των Χριστουγέννων, από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι τις 6 Ιανουαρίου.
Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, οι καλικάντζαροι ανεβαίνουν στο δικό μας κόσμο επειδή ο Χριστός, αφού ακόμα δεν έχει βαπτιστεί, δεν μπορεί να προστατέψει τους ανθρώπους από το κακό. Όταν τα σπίτια δεν μπορούν να προστατευθούν, τα δαιμόνια κυκλοφορούν ελεύθερα φέρνοντας προβλήματα και αναταραχές. Οι άνθρωποι τα κρατούν μακριά, καίγοντας κούτσουρα, λιβάνι, ακόμα και παλιά παπούτσια.


Booking.com


Το ράντισμα με κολόνια
Ίσως είναι λιγότερο γνωστό το έθιμο της κολόνιας όμως συνηθιζόταν στα Επτάνησα. Οι νέοι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ξεχύνονταν στους δρόμους και ράντιζαν ο ένας τον άλλο με κολόνια ενώ εύχονταν «καλή αποκοπή», που σήμαινε «με το καλό να αποχωριστείς τον παλιό χρόνο», αφήνοντας πίσω τα κακά και περιμένοντας τα καινούρια!
To Τάισμα του Πηγαδιού
Αυτή η παράξενη παράδοση συναντάται σε διάφορες γωνιές στην ελληνική ενδοχώρα. Κατά τη διάρκεια των δώδεκα ημερών των Χριστουγέννων, οι νέες γυναίκες μεταφέρουν χωρίς να μιλούν άδειες κανάτες σε κοντινά πηγάδια και τις γεμίζουν με νερό. Οι γυναίκες μεταφέρουν βούτυρο, δημητριακά ή μέλι για να ευχαριστήσουν το πηγάδι. Η πρώτη γυναίκα που φτάνει στο πηγάδι θεωρείται ότι είναι ευλογημένη με πολλή τύχη μέχρι το τέλος του χρόνου.
Σκελετούρα
Η σκελέτουρα ή ασκελέτουρα, γνωστή κι ως “μεγαλοκρέμμυδο” είναι ένας μεγάλος βολβός δύσκολος να φυτευτεί μέσα στο χώμα. Αφού συνεχίζει να ανθίζει ακόμα κι αφότου ξεριζωθεί, θεωρείται σύμβολο αιωνιότητας.
Σύμφωνα με την παράδοση που επικρατεί κυρίως στην Κρήτη, οι οικογένειες τις κρεμούν στην πόρτα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και μετά τις φυλούν στο σπίτι μέχρι το τέλος του χρόνου, πιστεύοντας ότι φέρνουν μακροζωία, καλοτυχία και υγεία σε όλα τα μέλη της οικογένειας.
Οι Μωμόγεροι
Στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων. Πρόκειται για ένα είδος παραδοσιακού λαϊκού θεάτρου το οποίο προέρχεται από τον Πόντο.
Η ονομασία του εθίμου προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Φέρουν ξίφη κι ακόντια, περπατούν στους δρόμους την παραμονή των Χριστουγέννων, κάνοντας φασαρία και τραγουδώντας τα κάλαντα. Όταν συναντηθούν με άλλες ομάδες μωμόγερων, κάνουν ότι μαλώνουν και ο νικητής είναι ο πιο τυχερός!
Παραλλαγές του ίδιου εθίμου, συναντώνται σε χωριά της Κοζάνης και της Καστοριάς με την ονομασία Ραγκουτσάρια.
Το άναμμα των φύλλων δάφνης ή ιτάμου
Στα Ιωάννινα και σε άλλες περιοχές της ενδοχώρας, ο κόσμος αναβιώνει αυτό το παλιό έθιμο. Συγκεκριμένα, κρατούν φύλλα από δάφνη και ίταμο και μετά τους βάζουν φωτιά. Έτσι, όταν συναντούν τους γείτονες, πετούν τα αναμμένα φύλλα στο τζάκι. Αυτό είναι πράξη καλής τύχης, αφού θεωρείται ότι ο θόρυβος και ο καπνός θα διώξει τα κακά πνεύματα.
Φυσικά, αυτή η παράδοση έχει επιρροές από τους βοσκούς που κίνησαν για να αποτίσουν φόρο τιμής στο νεογέννητο Ιησού κι επειδή δεν έβρισκαν το δρόμο, άναψαν φύλλα. Οι σπίθες και ο ήχος είναι η βάση αυτής της υπέροχης παράδοσης.
Γουρουνοχαρά
Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα έθιμα που γίνεται στη Θεσσαλία.
Η προετοιμασία για το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν με εξαιρετική φροντίδα, ενώ επακολουθούσε γλέντι μέχρι τα ξημερώματα. Όλη η εργασία είχε ως στόχο το γλέντι και τη χαρά, γι’ αυτό και η μέρα αυτή καθιερώθηκε ως γουρουνοχαρά.
Στις περισσότερες περιοχές της Θεσσαλίας, τα γουρούνια σφάζονται την ημέρα του Αγίου Στεφάνου στις 27 Δεκεμβρίου, γι’ αυτό και η γιορτή ονομάζεται Γρουνοστέφανος.
Κόλιντα Μπάμπω
Στην Πέλλα αναβιώνει ακόμα και σήμερα το έθιμο της «Κόλιντα Μπάμπω».
Οι κάτοικοι της περιοχής το βράδυ της 23ης Δεκεμβρίου ανάβουν φωτιές φωνάζοντας «Κόλιντα Μπάμπω» που σημαίνει «σφάζουν, γιαγιά». Αυτό είναι ένα έθιμο που αναπαριστά την σφαγή των αρσενικών νηπίων από τον Ηρώδη. Έτσι η φωτιά ενημερώνει τους κατοίκους να προφυλαχθούν όχι μόνο από τον Ηρώδη, αλλά και από τα κακά που ίσως επιφυλάσσει η νέα χρονιά.
Η κοτόσουπα, η γαλοπούλα και το χοιρινό
Κύριο πιάτο την ήμερα των Χριστουγέννων είναι η γαλοπούλα. Την πρωτοχρονιά η συνήθεια ήταν να φτιάχνουν κότα ή “κούρκο” (γαλοπούλα) γεμιστό με κάστανα, καρύδια, σταφίδες, κιμά, κρεμμύδι, πιπέρι και μαϊντανό, όλα καβουρδισμένα. Το έθιμο της γαλοπούλας έφτασε στην Ευρώπη από το Μεξικό το 1824 μ.Χ.
Ένα άλλο συνηθισμένο πιάτο είναι το ψητό χοιρινό κρέας (το ψήσιμο γινόταν στη χόβολη του τζακιού). Υπήρχε όμως και η εποχή που τη μέρα αυτή έτρωγαν χοιρινό με πρασοσέλινο ή όποιο άλλο κρέας με πιλάφι.
Ωστόσο, σε αρκετές περιοχές της χώρας μας διατηρείται το έθιμο της κοτόσουπας, ιδιαίτερα στη Θεσσαλία και στην Κρήτη. Παλαιότερα η κοτόσουπα αποτελούσε το κυρίως πιάτο που έτρωγαν οι Έλληνες όταν επέστρεφαν από την εκκλησία.
Παλιότερα στα χωριά, δεν υπήρχε οικογένεια που να μην εκτρέφει όλο το χρόνο ένα γουρούνι για να το σφάξει τις γιορτινές μέρες. Ο χοίρος σφάζονταν την παραμονή των Χριστουγέννων, την ημέρα των Αγίων Δέκα και ήταν το κύριο Χριστουγεννιάτικο έδεσμα. Με το κρέας του έφτιαχναν: λουκάνικα, απάκια, πηχτή ή τσιλαδιά, σύγλινα (δηλαδή το κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου), ομαθιές (έντερα χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι), τσιγαρίδες (κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό, όταν μάζευαν τις ελιές).
Οι παραδοσιακές φουφούδες
Με παραδοσιακές φουφούδες και την επίσκεψη του Καππαδόκη Αη Βασίλη γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στην πόλη της Καβάλας. Το εμπορικό κέντρο της πόλης την παραμονή των Χριστουγέννων θυμίζει μια μεγάλη ψησταριά. Στους περισσότερους πεζόδρομους, αλλά και στα πεζοδρόμια, οι έμποροι στήνουν υπαίθριες ψησταριές, τις λεγόμενες φουφούδες και προσφέρουν σε όλους τους περαστικούς ψητά κρέατα και ντόπιο κόκκινο κρασί.
Τα καρακατζόλια
Η κρητική άποψη για τα καρακατζόλια είναι ότι τα παιδιά που γεννιούνται την ημέρα των Χριστουγέννων (άρα έχουνε συλληφθεί την ημέρα του Ευαγγελισμού, που καλό είναι, από σεβασμό στην Παναγία, να αποφεύγει κανείς την ερωτική πράξη) μεταμορφώνονται σε καρακατζόληδες κάθε χρόνο την παραμονή των Χριστουγέννων και, την ημέρα τ’ Αγιασμού (όπου ο καθαγιασμός της φύσης διώχνει όλα τα κακά –αρχαία δοξασία κι αυτό), ξαναγίνονται άνθρωποι –αυτό συνεχίζεται κι όταν μεγαλώνουν.


Booking.com

aftodioikisi.gr